Szkoda całkowita może powstać w dwóch przypadkach. Pierwszym z nich jest sytuacja, w której uszkodzenia pojazdu są tak rozległe, że praktycznie nie nadaje się on już do naprawy. Jego przywrócenie do stanu sprzed wypadku jest w zasadzie niemożliwe, np. po pożarze. Drugim powodem wystąpienia szkody całkowitej może być brak ekonomicznego uzasadnienia naprawy. Dzieje się w przypadku, gdy koszt usunięcia uszkodzeń znacznie przekracza wartość pojazdu. W takiej sytuacji ubezpieczyciel również może zdecydować o wystąpieniu szkody całkowitej.
Dużo zależy od rodzaju ubezpieczenia, z którego likwidowana jest szkoda. Przy obowiązkowym OC szkoda całkowita występuje, gdy koszt naprawy pojazdu przekracza jego wartość. Przykładowo, jeśli samochód jest wart 10 tys. zł, to szkoda całkowita występuje przy wycenie naprawy na 10,1 tys. zł i wyższej. Przy dobrowolnym AC koszt naprawy musi przekroczyć określony przez ubezpieczyciela procentowy udział wartości pojazdu określony w Ogólnych Warunkach Ubezpieczenia (tzw. OWU). Zazwyczaj wskaźnik ten wynosi 70% jego wartości.
Samo wystąpienie w historii auta szkody całkowitej, a tym bardziej jej wysoka wartość, nie powinno go dyskwalifikować. Oczywiście może to oznaczać bardzo poważne zniszczenia, w tym faktyczną kasację samochodu w wyniku poważnego wypadku, ale szkoda całkowita nierówna szkodzie całkowitej. Współczesne samochody są coraz bardziej zaawansowane, a wartość szkód – nie tylko całkowitych, ale również częściowych – powyżej 30 tys. zł zaczyna być powoli normą. Z danych autoDNA.pl wynika, że średnia wartość szkody w popularnych na rynku wtórnym modelach jest wysoka. Przykładowo, dla Forda Focusa wynosi aż 41 tys. zł, a w przypadku Audi A6 to już 66,7 tys. zł.