Strefy Czystego Transportu. Co czeka polskie miasta? Opinie ekspertów

Sektor transportu jest źródłem blisko 1/3 globalnych emisji gazów cieplarnianych. Emisje z transportu pochodzą głównie ze spalania paliw kopalnych w samochodach osobowych i dostawczych, ciężarówkach, statkach, pociągach oraz samolotach. Ponad 90% paliw wykorzystywanych w tym sektorze to paliwa ropopochodne, do których należą przede wszystkim benzyna i olej napędowy. Za największą część emisji z transportu odpowiada transport drogowy (w 2019 r. był on źródłem 72% wszystkich wyemitowanych GHG). Po polskich drogach porusza się ponad 20 mln samochodów, a co roku rejestrowanych jest 1,5 mln.

Rozbudowana flota sprawia, że oprócz wytwarzania znacznej ilości dwutlenku węgla, transport drogowy generuje nawet 80% zanieczyszczeń powietrza w polskich miastach. W konsekwencji przyczynia się do powstawania smogu i pogorszenia stanu powietrza, którym oddychamy. W ponad 70% polskich miast normy jakości powietrza są regularnie przekraczane. Każdego dnia powoduje to ogromne straty zdrowotne i finansowe oraz obniża jakość życia ich mieszkańców. W szeregu miast w całej Europie wdrożono już skuteczne rozwiązanie, którego celem jest ograniczenie ruchu najbardziej emisyjnych pojazdów prowadzące do poprawy stanu powietrza. Jest nim implementacja obszarów niskoemisyjnych (Low Emission Zones), które w Polsce zyskały nazwę stref czystego transportu (SCT).

Opinia Maciej Mazur, Dyrektor Zarządzający Polskiego Stowarzyszenia Paliw Alternatywnych:

„Strefy czystego transportu (SCT) to coraz popularniejsze w Europie rozwiązanie adresujące jedno z najpoważniejszych wyzwań XXI w. – wysoki poziom emisji zanieczyszczeń z transportu drogowego. Dzięki SCT powietrze, którym oddychamy może być znacznie czystsze, a miasta cichsze, mniej zakorkowane i bardziej przyjazne dla wszystkich interesariuszy: od mieszkańców i turystów po prowadzących w nich działalność przedsiębiorców. Pomimo, iż w całej Europie zaimplementowano już ponad 300 obszarów niskoemisyjnych, a niektóre z nich (np. w Goteborgu) działają już od blisko 30 lat, w Polsce nadal nie funkcjonuje żadna strefa czystego transportu. Sytuacja już wkrótce może się zmienić dzięki nowelizacji Ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych z 24 grudnia 2022 r., która otworzyła samorządom drogę do ustanawiania SCT. Dzięki nowym regulacjom polskie gminy mają teraz znacznie większą swobodę zarówno w zakresie ustalania ograniczeń wjazdu do obszarów niskoemisyjnych, jak też ich obszaru. Wybrane jednostki samorządu terytorialnego zapowiedziały już oficjalnie wprowadzenie stref. Skuteczne ustanawianie SCT i maksymalizacja pozytywnych efektów społeczno-środowiskowych ich obowiązywania może jednak stanowić pewne wyzwanie. To bardzo złożony proces, wymagający kompleksowego planowania aktywności wdrożeniowych, organizacyjnych i komunikacyjnych. Wychodząc naprzeciw potrzebom polskich jednostek samorządu terytorialnego, PSPA przygotowało raport definiujący niezbędne działania, które powinny zostać podjęte w procesie ustanawiania SCT oraz prezentujący przykłady najlepszych praktyk stosowanych w tym zakresie w innych krajach”.

„Bez dwóch zdań Strefy Czystego Transportu (SCT) to jeden z najważniejszych postulatów, jaki znajduje się w politykach miast na całym świecie i jest konsekwentnie realizowany. Jeśli spojrzymy na przykład belgijskiej Antwerpii, który przytaczany jest w naszym raporcie, wiemy, że metodycznie i z konkretnym planem możemy realizować podobny kierunek w naszych samorządach. Podczas wizyty studyjnej w tym pięknym mieście, polscy samorządowcy i eksperci mieli okazje na własne oczy zobaczyć, jak funkcjonują strefy i jakie przynoszą istotne korzyści. Mogli przekonać się, jakie wyzwania stoją przed nimi i jakie trudności mogą ich czekać. Czerpanie z doświadczeń innych europejskich samorządów jest bezcenne, bowiem fakt, że na dziś nie ma w Polsce żadnej SCT nie znaczy, że nad tym nikt nie pracuje. Część miast (m.in. Kraków i Warszawa) już zapowiedziały wprowadzenie SCT. To na pewno proces długotrwały, ale opłacalny dla wszystkich, również, a może przede wszystkim, dla naszego klimatu i zdrowia. Czy wiedza Państwo, że utworzenie w Berlinie Umweltzone spowodowało odmłodzenie floty samochodowej i w kilka lat obniżyło emisje cząstek stałych z pojazdów o 50%? A według przedstawionego Państwu raportu wynika, że 58% Polaków popiera powstanie Stref Czystego Transportu w swoim mieście lub w tym, do którego jeżdżą najczęściej. Badanie zostało przeprowadzone w miastach należących do Unii Metropolii Polskich: Warszawie, Łodzi, Krakowie i we Wrocławiu, czyli częściowo w tych jednostkach, które już zadeklarowały powstanie takich stref. Raport, który mamy wraz z PSPA przyjemność Państwu przekazać, to sporo cennych wskazówek dla naszych samorządów. Mamy nadzieje, że będzie pomocny i choć trochę wyjaśni, jak Stefy Czystego Transportu mogą powstawać w naszych miastach”.