Pasy bezpieczeństwa. Historia, zasady zapinania, aktualne mandaty

Pasy zapinano już w dziewiętnastowiecznych dorożkach, a w latach 20-tych XX w. zawitały do samolotów. W samochodach zaczęto je montować seryjnie dopiero w 1956 r. Pionierem był Ford, który jednak niczego nie ugrał na tym przedsięwzięciu. Tak inni producenci ze Stanów Zjednoczonych, którzy zaproponowali biodrowe pasy bezpieczeństwa za dopłatą, spotkał się z niechęcią do nowego rozwiązania. Nawet z upływem lat nie wszystkich Amerykanów przekonały bardzo korzystne dla pasów statystyki i do dzisiaj ich stosowanie w USA nie jest obowiązkowe. Zupełnie inaczej jest w Europie. Tu narodziły się pierwsze trzypunktowe pasy bezpieczeństwa, przytrzymujące biodra, strefę brzuszną oraz klatkę piersiową. Pokazano je w 1947 r. podczas prezentacji prototypowego Volvo PV 544, ale ten model, z trzypunktowymi pasami bezpieczeństwa, wyjechał na drogi dopiero w 1959 r.

Nowe rozwiązanie zyskiwało coraz więcej zwolenników, a w latach sześćdziesiątych miało już tak ugruntowaną, pozytywną opinię, że niektóre kraje zaczęły wprowadzać obowiązek zapinania pasów bezpieczeństwa podczas jazdy na przednich siedzeniach. W Polsce obowiązek montażu pasów przy przednich siedzeniach pojawił się w 1972 r., a w 1983 r. wprowadzono przepis o ich obowiązkowym zapinaniu poza terenem zabudowanym. W 1991 r. obowiązek zapinania pasów zaczął obowiązywać również w terenie zabudowanym a także objął jadących na tylnej kanapie jeśli były tam pasy (obowiązkowo musiały być jedynie przygotowane punkty do ich mocowania.

Zobacz także: Suzuki Swift w naszym teście

Przytrzymanie ciał kierowcy i pasażerów podczas wypadku, a szczególnie podczas zderzenia czołowego, ma bardzo istotne znaczenie dla zredukowania ewentualnych obrażeń lub uratowania życia. Człowiek siedzący bez żadnego zabezpieczenia na przednim fotelu może zginąć przy czołowym zderzeniu z przeszkodą już przy prędkości 30 km/h. Problemem jest fakt, że ciało przemieszczające się przy takiej kolizji siłą bezwładności „waży” wielokrotnie więcej, niż wówczas, gdy pozostaje w bezruchu. Jeśli samochód uderza czołowo w stałą przeszkodę z prędkością 70 km/h to człowiek o masie ciała 80 kg wyrzucony z fotela osiąga masę około 2 ton ulegającą przyspieszeniu w polu działania przyspieszenia ziemskiego. Trwa to jedynie kilka dziesiątych sekundy, potem następuje uderzenie ciała w kierownicę i elementy deski rozdzielczej, wypadnięcie przez przednią szybę (jadący na przednich fotelach i na środku tylnej kanapy), albo uderzenie w oparcia przednich foteli, a po ich złamaniu w deskę rozdzielczą (jadący na tylnej kanapie po bokach). Przy zderzeniu czołowym z innym samochodem przeciążenia są mniejsze, bowiem wytracenie prędkości nie jest tak gwałtowne (działają strefy zgniotu drugiego auta). Ale nawet w takim przypadku przeciążenia są ogromne i przeżycie takiej kraksy bez zapiętych pasów graniczy z cudem. Ze względu na ogromne siły, jakim muszą podołać pasy bezpieczeństwa, są one poddawane w testach homologacyjnych bardzo ostrym sprawdzianom. Punkty mocowania muszą wytrzymać obciążenie siedmiu ton przez 0,002 sekundy, a na sam pas musi podołać obciążeniu o wartości blisko jednej tony przez 24 godziny.

Pasy bezpieczeństwa nawet w swej najprostszej obecnie formie (trzypunktowy, bezwładnościowy) pozwala utrzymać ciała jadących przy fotelach. Podczas czołowej kolizji na jadących działają co prawda ogromne przyspieszenia (mogą być przyczyną obrażeń wewnętrznych) ale nie są oni „wyrzucani” z foteli i nie uderzają z ogromną siłą w elementy samochodu. Istotne jest przy tym, by pasy zapinali zarówno jadący na przednich fotelach, jak ci, którzy siedzą z tyłu. Jeśli pasażer tylnej kanapy nie zapnie pasów, to podczas zderzenia czołowego wpadnie na oparcie przedniego fotela, złamie je i doprowadzi do poważnych obrażeń, albo nawet śmierci, osoby siedzącej przed nim.

Warunkiem prawidłowego działania pasów bezpieczeństwa jest odpowiednie ich ułożenie. Muszą mieć dobraną wysokość, przylegać do ciała i nie mogą być poskręcane. Zwłaszcza przyleganie do ciała jest niezwykle istotne. Luz między ciałem a pasem powoduje, że podczas kolizji czołowej ciało przesuwające się do przodu z ogromną prędkością najpierw uderza w pasy a dopiero potem zostaje przez nie zatrzymane. Takie uderzenie może powodować nawet złamanie żeber albo obrażenia w jamie brzusznej. Dlatego powszechnie stosuje się obecnie napinacze pasów bezpieczeństwa, które podczas wypadku dociągają pasy do ciała. Muszą działać szybko, więc uruchamiane są pirotechnicznie. Pierwsze napinacze zastosował Mercedes w 1980 r., ale upowszechniły się one dopiero w latach 90. Pasy bezpieczeństwa są sukcesywnie doskonalone, by zapewniały jak najlepszą ochronę. W niektórych rozwiązaniach tuż po zapięciu zaciskają się chwilowo na ciele a potem znowu luzują. Przygotowane są dzięki temu do odpowiedniego naprężenia podczas wypadku. W najnowszych konstrukcjach pasy w tylnym rzędzie siedzeń mają w najbardziej newralgicznej części (odcinek piersiowy) rodzaj poduszek powietrznych, które zapobiegają obrażeniom powodowanym przez pasy.

W przypadku nowych samochodów producenci nie określają czasu, po którym pasy bezpieczeństwa powinny być wymienione. Mają one nieograniczoną trwałość, podobnie jak poduszki bezpieczeństwa. W starych samochodach bywa z tym różnie, czasami zalecana jest wymiana po 15 latach. Lepiej więc dowiedzieć się, najlepiej poprzez dealera, jak wygląda to w przypadku konkretnego modelu. Pasy wymagają niejednokrotnie wymiany nawet po niewielkich kolizjach, także wtedy, gdy nie zadziałały napinacze. Bywa bowiem, że mechanizm zwijający pracuje z dużym oporem, albo wręcz zacina się. Jeśli zadziałały napinacze, to wymiana pasów jest koniecznością. Unikanie napraw i używanie niesprawnych pasów to ogromne zagrożenie zdrowia i życia.

Kara za niezapięte pasy

Za jazdę bez zapiętych pasów bezpieczeństwa odpowiada osoba która tego obowiązku nie dopełniła. Karą za prowadzenie samochodu bez zapiętych pasów bezpieczeństwa jest obecnie 100 zł mandatu i 2 punkty karne.

Kierowca jest zobowiązany upewnić się czy wszyscy w pojeździe mają zapięte pasy bezpieczeństwa. Jeżeli tego nie zrobi, naraża się na kolejne 100 zł mandatu i 4 punkty karne. (art. 45 ust. 2 pkt 3 Ustawy z dnia 20 czerwca 1997r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2005r Nr 108 poz. 908).

W sytuacji kiedy kierowca upomniał pasażerów, aby zapięli pasy, a nie był świadomy, że osoby podróżujące nie zastosowały się do polecenia, to nie zapłaci mandatu. Wtedy to każdy pasażer, który nie zapiął pasów otrzyma mandat 100 zł.

Jak zapinać pasy?

Prawidłowo zapięte pasy powinny płasko przylegać do ciała. Pas biodrowy ma opinać biodra jak najniżej w stosunku do brzucha. Pas piersiowy powinien przebiegać nad środkiem barku, bez tendencji do zsuwania się z ramienia. W tym celu kierowca powinien dopasować górny punkt mocowania pasów bezpieczeństwa (na bocznym słupku).

Jeżeli kierowca jest grubo ubrany, powinien rozpiąć kurtkę lub marynarkę i poprowadź taśmy pasa jak najbliżej ciała. Po zapięciu klamry trzeba naciągnąć pas piersiowy, żeby skasować luzy. Pas działa tym skuteczniej, im ściślej opasuje chronioną osobę. Nowoczesne pasy samonapinające nie krępują ruchów, jednak mogą się nadmiernie poluzować.

Pas jest najlepszą ochroną dla kierowcy i pasażerów, we współpracy z prawidłowo ustawionym zagłówkiem i poduszką powietrzną. Zagłówek chroni szyję przed bardzo niebezpiecznymi i bolesnymi urazami w razie gwałtownego odchylenia głowy do tyłu, a poduszka chroni głowę i klatkę piersiową przed uderzeniem w kierownicę, deskę rozdzielczą lub słupek przedni; jednak podstawą bezpieczeństwa są dobrze zapięte pasy! Utrzymają w pozycji bezpiecznej każdego zapiętego nawet podczas dachowania pojazdu lub innych niekontrolowanych ruchów.