Ocena wybranych błędów…

Ocena wybranych błędów systemowych i przypadkowych oznakowania dróg w Polsce

Z pośród wielu przyczyn powstawania wypadków w referacie omówiono wybrane problemy związane z nieprawidłowościami w przekazie wizualnym. Znaki drogowe powinny dawać jasny i precyzyjny przekaz informacji. Przepisy normujące ich znaczenie oraz zasady stosowania nie mogą być nieścisłe, a tym bardziej sprzeczne. Jeśli tak jest, narusza się w tym przypadku zaufanie skutkujące nieprzestrzeganiem znaków i przepisów, a następnie wzrostem liczby wypadków. Błędny zapis w wymaganiach jest w następstwie powodem systemowo wadliwego ich stosowania.

Wprowadzenie

Znaki drogowe są źródłem przekazu informacji wizualnej odbieranej przez uczestników ruchu drogowego. W przypadku, gdy są systemowo wadliwie stosowane, powodują powstawania: zachowań lekceważenia ich przez kierujących i innych uczestników ruchu drogowego oraz w efekcie przyczyniają się do powstawania kolizji i wypadków. Lekceważenie znaków drogowych oprócz wymiaru moralnego skutkuje w końcu zwiększeniem liczby zdarzeń niepożądanych. Dbałość o jednoznaczność i jasność informacji, które wysyłają znaki w swoim przekazie wizualnym oraz logika ich obowiązywania jest ważnym ogniwem systemu bezpieczeństwa czynnego. Dążąc do usunięcia zagrożeń wypadkowych w ruchu drogowym należy między innymi eliminować nieprawidłowość w przekazie wizualnym informacji.

Analiza i ocena wybranych znaków

W artykule prowadzone są rozważania dotyczące oceny przepisu i wykazania wadliwości stosowania znaku poziomego - strzałka kierunkowa (oznaczonego symbolem P-8).

Znaki - strzałka kierunkowa: na wprost, do skręcania, do zawracania, do skręcania oraz na wprost - znak P-8e powstały z połączenia znaków P-8a oraz P-8b

Wybrany przykład zalecanego stosowania tego znaku został zaczerpnięty z rozporządzenia Ministra Infrastruktury. W/w znak jest nieprecyzyjnie zdefiniowany w zakresie obowiązywania go i w efekcie niejednoznacznie stosowany. Nie jest określony początek i koniec jego obowiązywania. W rozporządzeniu [3] w sprawie znaków i sygnałów drogowych znajdują się między innymi znaki poziome: P-8a, P-8b, P-8c. Ich wygląd przedstawiono na rysunku nr 1. W rozporządzeniu "w sprawie znaków i sygnałów drogowych", objaśniono znaki w sposób pokazany w zacytowanym dosłownie poniżej fragmencie:

"§ 87.1.  1) P-8a "strzałka kierunkowa na wprost,

2) P-8b "strzałka kierunkowa do skręcania,

3) P-8c "strzałka kierunkowa do zawracania,

oznaczają, że jazda z pasa ruchu, na którym są umieszczone, jest dozwolona tylko w kierunku wskazanym strzałką, połączone symbole znaków P-8a, P-8b lub P-8c oznaczają zezwolenie na ruch w kierunkach wskazanych strzałkami kierunkowymi.

2. Strzałka kierunkowa zezwalająca na skręcanie w lewo, umieszczona na skrajnym lewym pasie ruchu, oznacza także zezwolenie na zawracanie chyba, że jest to zabronione znakiem pionowym B-23 lub ruch jest kierowany sygnalizatorem S-3."

Zastosowanie ww. "strzałki kierunkowej do skręcania" ocenione zostanie na dwóch wybranych przykładach ilustrujących systemowo błędne rozumienie stosowania tego znaku. Pierwszy przykład zilustrowano na rysunkach nr 2 i 3.

Skrzyżowanie al. Wilanowskiej z ul. Sobieskiego w Warszawie oraz powiększenie

Na pokazanych na nich fragmencie drogi (gdyby nie było żadnych znaków
) z pozycji oznaczonej A
można byłoby pojechać w lewo na pozycję B
, na wprost na pozycję C
, w prawo na pozycję D
. Ponieważ umieszczono strzałkę kierunkową w lewo przepis dozwala jazdę, tylko w kierunku wskazanym strzałką na jezdni, czyli w jezdnie oznaczoną B
, gdyż ona znajduje się na lewo od A
. Należy rozumieć, że jazda w kierunku C
, czyli na wprost jest niedozwolona. Podobnie dla kierunku D
, czyli w prawo, jazda jest nie dozwolona. Aby skierować pojazdy w kierunku B
i C
(gdyby nie było innych znaków) należałoby zastosować na pozycji A
znak "strzałka kierunkowa na wprost i w lewo", czyli połączenie znaków P-8a oraz P-8b. przedstawimy na rysunku nr 1, jako P-8e.

 Zdjęcia skrzyżowania w Warszawie pokazujące skręt w lewo z ul. Sobieskiego w

al. Wilanowską - widok z pozycji kierującego pojazdem

W sytuacji pokazanej na rysunkach nr 2 i 3, widzimy ponadto zastosowanie na pozycji A
znaku nakazu jazdy na wprost, który "kłóci" się ze znakiem poziomym. Jeżeli nakazanym kierunkiem ruchu jest jazda na wprost, to znak poziomy powinien mieć kształt znaku P-8a - "strzałka kierunkowa" jazda na wprost. Omówiony powyżej przykład jest reprezentantem systemowo wadliwych oznakowań dających mylący przekaz wizualny i często stosowany błędnie.

Następny przykład wadliwego stosowanie tego znaku poziomego pokazano na rysunku nr 4. Przedstawia on sytuacje na Alei Tysiąclecia przy ul. Mełgiewskiej w Lublinie.

Zdjęcia południowej jezdni ulicy w Lublinie - Aleja Tysiąclecia przy ul. Mełgiewskiej

W rozpatrywanym miejscu jezdnia ma cztery pasy ruchu w jednym kierunku. Jest rozdzielona linią ciągłą i ma dwa pasy po lewej stronie i dwa pasy po prawej stronie linii ciągłej. Na dwóch pasach prawej części jezdni umieszczono znaki poziome - strzałka kierunkowa do skręcania w prawo. Na lewym pasie znak P-8b (skierowany w prawo) znajduje się pomiędzy liniami ciągłymi i nie ma możliwości skrętu w prawo. Można jechać tylko na wprost. Natomiast strzałka w prawo na prawym pasie jest umieszczona przed skrzyżowaniem i sugeruje obowiązek skrętu w drogę krzyżującą się z tym pasem. Z obserwacji ruchu na tym pasie wynika, że pojazdy jadące tym pasem, jadą na wprost ignorując znak strzałka kierunkowa w prawo.

Można domniemywać, że organizatorzy ruchu w tym miejscu mieli na myśli coś innego w zamiarze, niż narzucenie skrętu w prawo. Zaprezentowane rozwiązanie jest kolejnym przykładem systemowo nieprawidłowego umieszczenia znaków, co powoduje kształtowanie wśród uczestników ruchu drogowego postawy niestosowania się do przepisów i ignorowanie znaków drogowych. Namalowane na jezdni w tym miejscu znaki poziome - strzałki kierunkowe do skręcania w prawo, powinny być usunięte z jezdni.

Zastosowanie znaku - "strzałki kierunkowej do skręcania" przeanalizowano ponadto na zalecanym przez ww. rozporządzenie przykładowym zastosowaniu ich na pasach przeplatania rozdział 7.7.2.3, rysunki: nr 7.7.2.5 oraz nr 7.7.2.6 (str. 312 poz. 2181 Dz. U. Nr 220/2003) [4] rysunek nr 5. Dla strzałek kierunkowych nie określono miejsce, od którego znak obowiązuje oraz miejsca, do którego znak obowiązuje. W obu zalecanych przypadkach na lewym pasie przeplatania znajduje się strzałka kierunkowa - dozwolony kierunek jazdy, na wprost. A zatem uczestnik ruchu na tym pasie nie ma możliwości zjechania na prawy pas. Natomiast na prawym pasie przeplatania znajduje się strzałka kierunkowa - dozwolony kierunek jazdy, w prawo. Po prawej stronie tego pasa jest namalowana linia ciągła - brak możliwości jej przekroczenia. Ponadto nie ma tam na prawo jezdni.

Jadący tym pasem nie ma możliwości poruszania się zgodnie ze znakiem. Nie może przejechać na lewy pas, nie może poruszać się także na wprost. Na tych pasach z założenia mają się przeplatać strumienie pojazdów chcących zjechać z jezdni głównej lub na nią wjechać. Jeśli by zastosować się ściśle do obowiązujących znaków to okazuje się, że z jezdni głównej nie można w tym miejscu zjechać ani na nią wjechać.

Jest to przykład wadliwego systemowo rozwiązania, które jest umieszczone w akcie prawnym jako wzór do stosowania. To rozwiązanie jest stosowane na drogach i znaki poziome w nim namalowane są powszechnie ignorowane przez uczestników ruchu drogowego.

Podobne wady (w ujęciu systemowym) występują w stosowaniu znaków pionowych - tablic z napisami i symbolami umieszczanymi obok i nad jezdnią w obrębie skrzyżowań - znak E2 rysunek nr 6. Zalecenia ww. rozporządzenia są prawidłowe dla skrzyżowań dróg leżących w jednej powierzchni [4]. Dla "skrzyżowań wielopoziomowych" - węzłów drogowych, te zalecenia są niewłaściwe, gdyż uczestnicy nie są w stanie ich zrozumieć w kontekście rzeczywistych rozwiązań.

Dojeżdżając do takiego "skrzyżowania" - węzła, kierujący:

- nie wie, że to jest węzeł - ponieważ nie jest on oznakowany,

- nie zna powiązań w takim węźle,

- jest zdezorientowany i zaskoczony sytuacją.

Zasady stosowane na skrzyżowaniach jedno poziomowych implementowane w przypadku węzłów drogowych powodują niejednoznaczność informacji, są niezrozumiałe i na ogół mylące [2]. W tych miejscach informacja powinna odnosić się do każdego pasa [1]. Znaki powinny informować gdzie dojedziemy jadąc tym pasem, do którego odnosi się informacja. Strzałka na znaku pionowym powinna informować, że opis na tablicy dotyczy tego pasa ruchu. Powinna być umieszczona pionowo i zwrócona w dół do pasa pokazując, że informacja dotyczy tego pasa ruchu i pokazuje, gdzie prowadzi każdy pas. Najlepiej, jeśli taki znak zostanie powtórzony, aby umożliwić upewnienie się, który pas wybrać, zgodnie z zasadą - pas ruchu prowadzi do miejsca wskazywanego na tablicy. Przykład  pokazano na rysunku nr 7.

Podsumowanie i wnioski

W omawianych wyżej przypadkach wykazano że dają one błędne informacje i są systemowo wadliwie stosowane. Są nieprecyzyjnie zdefiniowane i w efekcie niejednoznacznie stosowane. Są przykładem tworzenia atmosfery nieufności i w wielu przypadkach powodem niejednokrotnego skłaniania do nieprzestrzegania i bagatelizowania przepisów ruchu drogowego. Takie postawy w efekcie skutkują powstawaniem kolizji lub wypadków z udziałem pojazdów.

Kierujący w trakcie ruchu pojazdu, ma bardzo ograniczone krótkim przedziałem czasu, możliwości analizy znaczenia i zrozumienia przekazu wizualnego. Celowym byłoby powtarzania na drodze znaków informacyjnych. Wydłużałoby to przedział czasu, w którym kierujący analizuje przekaz wizualny i w efekcie nie powodowało gwałtownych reakcji kierującego, które na ogół zaskakują innych uczestników ruchu drogowego.

Literatura:

1. Olejnik K.:  Ergonomiczne aspekty zapewnienia widoczności kierującemu pojazdem mechanicznym w świetle wymagań obowiązujących w Polsce. Referat na sympozjum Komitetu Ergonomii przy PAN, Kraków 2001.    

2. Olejnik K.: Problematyka ograniczeń przekazu wizualnego w eksploatacji samochodów ciężarowych Prace Naukowe "TRANSPORT" Nr 1(27)/2005 r.  Politechnika Radomska

3. Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r. w sprawie znaków i sygnałów drogowych Dz. U. R. P. Nr 170/2002 pozycja 1333.

4. Rozporządzenie Ministrów Infrastruktury oraz z 23 grudnia 2003 r. w sprawie Szczegółowych warunkach technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeniach bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunkach ich umieszczania na drogach, Dz. U. R. P. Nr 220/2003 pozycja  2181.