Legendy motoryzacji [zdjecia]

Samochód legenda. Każdy umie wymienić co najmniej kilka takich aut. Czy są piękne? Czasami. Szybkie? Niekiedy. Drogie? Zaskakująco rzadko. Jeśli już, to raczej drogie sercu.

Legendę tworzą ludzie i jedynym kryterium jest fascynacja. Zrodzona z wieloletniego obcowania lub z fantazji o posiadaniu. Są legendy krajowe, niekiedy regionalne. Hindusi zaliczyliby do nich Hindustana Ambassadora, taksówkarze z Buenos Aires Peugeota 504, a właściciele winnic z doliny Renu – Unimoga.

W Polsce ciepło nam się robi w obrębie mostka na myśl o Syrence i Maluchu. Lecz sonda uliczna wskazałaby też inne samochody: Mustanga, Mini, Jaguara. W naszym przeglądzie spróbowaliśmy wybrać te modele, których nazwy padłyby zapewne z ust dzieci, kobiet i starców w Paryżu, Pekinie, Santiago oraz w każdym innym zakątku globu. Zakotwiczone w pamięci, podziwiane, czasem wyśmiewane.

Zauważyliście, że wśród potencjalnych respondentów nie wymieniłem mężczyzn w kwiecie wieku? Pomijając Papuasów żyjących w naturze i mnichów tkwiących w izolacji nie są miarodajni. Siła legendy tkwi w tym, że znają ją również osoby najmniej zainteresowane.

AC Cobra
Lata produkcji: 1962-67
Liczba egzemplarzy: 1003

Ernesta Hemingwaya mama ubierała w sukienki, a Shelby nosił „dziewczyńskie” imię Carroll. Może dlatego ten pierwszy został korespondentem wojennym i palnął sobie w łeb, a drugi ścigał się na torze i budował samochody, od których skóra cierpnie. Cobra mało waży i ma dużo koni. Jest skondensowaną porcją mocy i emocji. Seksowna angielska karoseria owija amerykański silnik V8 z Forda.

Alfa Romeo Spider
Lata produkcji: 1966-93
Liczba egzemplarzy: 124 104

Ostatni projekt, który powstał przy udziale Battisty „Pinin” Fariny, założyciela jednego z najsłynniejszych włoskich biur stylisycznych. Jednocześnie ostatnia, tylnonapędowa Alfa, do czasu pojawienia się 8C Competizione w 2007 r. I jedyna, jeśli spośród uroków życia kierowca ceni nie tylko szybką jazdę, o czym między innymi opowiada film „Absolwent” z Dustinem Hoffmanem i Alfą w rolach głównych.

Audi Quattro
Lata produkcji: 1980-91
Liczba egzemplarzy: 11 452

Koń ma cztery nogi i też się potknie. A Audi nie! Coupé 4x4 wydawało się dawniej tak durnym pomysłem jak czterodrzwiowe Porsche, ale Quattro gromiło konkurentów w rajdach lat 80. ze złowieszczą regularnością. Najbardziej zabójcze było połączenie dwóch napędzanych osi i skandynawskiego kierowcy. Wprawdzie sportowy brytyjski Jensen FF miał napęd 4x4 już w 1966 r., ale Audi zrobiło z niego lepszy użytek.

Cadillac Eldorado
Rok produkcji: 1959
Liczba egzemplarzy: 2295

W latach 50. mnóstwo było skrzydlatych samochodów, a Eldorado też ma dużo wcieleń. W końcu produkowano je od 1953 do 2002. Jednak rocznik 1959 to apogeum, ma największe płetwy w historii marki. Z tego powodu bardziej znany jest jego tył niż przód. Cadillac Eldorado jest symbolem luksusu i amerykańskiego luzu, a zarazem landrynkowych lat, gdy kochało się czule, pod warunkiem, że nikt nie deptał nikomu po niebieskich, zamszowych butach.

Chevrolet Corvette C3
Lata produkcji: 1967-82
Liczba egzemplarzy: 542 880

„Rekin” był najdłużej produkowanym pokoleniem Corvette. Technicznie nieskomplikowany z nierdzewnym plastikowym nadwoziem różnił się od poprzedniego wariantu głównie kształtem. Narysował go Larry Shinoda, urodzony w Kalifornii projektant japońskiego pochodzenia. Szefem stylistów w General Motors był wtedy Bill Mitchell, urzeczony podmorskimi drapieżnikami. Corvette, piękna i groźna, ma magnetyzm rozchylonych ust i temperament kolta.

Citroen DS
Lata produkcji: 1955-75
Liczba egzemplarzy: 1 455 746

Zjawiła się w Paryżu jesienią 1955 i nagle wszystkie inne samochody wydały się potwornie stare: DS, z francuska „déesse”, czyli „bogini”. Pełna wdzięku, wyrafinowana, napowietrzna. Spełniająca wszystkie życzenia nie za pomocą magii a hydrauliki. W dekadach przypadających na połowę XX wieku niemal każdy nowy model Citroena stawał się legendą. Dlaczego więc DS? Nigdy potem nie powstał samochód tak oryginalny, a zarazem piękny.

Ferrari 364 GTB/4 Daytona
Lata produkcji: 1968-73
Liczba egzemplarzy: 1284

Ferrari jest fabryką legend w jeszcze większym stopniu niż Citroën. Daytona nie jest ani najbardziej spektakularnym, ani najszybszym autem z Modeny, choć 280 km/h i 5,4 s do setki robiło w 1968 piorunujące wrażenie. Tak jak nadwozie od firmy Pininfarina, która wykorzystała klasyczną bryłę „gran turismo”, by stworzyć dzieło awangardowe. W serialu „Policjanci z Miami” wystąpiła replika roadstera GTS/4, co tak zeźliło Włochów, że w jednym z odcinków padła ofiarą „czarnych charakterów”. W zamian Crockett dostał Testarossę. Prawdziwej Daytonie Chris Rea poświęcił piosenkę.

Ford Mustang
Lata produkcji: 1964-66
Liczba egzemplarzy: 1 288 557

Wyobraź sobie miasto, w którym ludzie noszą na plecach dębowe szafy, a jeden gość nagle wychodzi na ulicę z plecakiem. Małym i zgrabnym. Byłby szał? Tak się stało, gdy na rynek wszedł Mustang. Był całkiem inny niż typowe „krążowniki szos”. Ustawiały się po niego kolejki. Długa lista opcji, obejmująca mocne silniki, pozwalała stworzyć własnego, idealnego „konika”. Rasowa sylwetka spodobała się również w Europie. Przez pół wieku wiele się zmieniło, ale fanów Mustanga nie ubywa. Wręcz przeciwnie.

Ford T
Lata produkcji: 1908-27
Liczba egzemplarzy: 15 007 033

Samochód jest z nami raptem sto lat z hakiem, a wydaje się, jakby był od zawsze. Szare wstęgi dróg, smukłe kolumny estakad, ziejące mrokiem tunele oraz parkingi: wydrążone w ziemi, rosnące ku niebu i rozlewające się wielkimi plamami asfaltu. Samochód zmienił otoczenie człowieka i dał mu nieznaną wcześniej swobodę ruchu. Rewolucję zapoczątkował model T, pierwsze auto popularne, genialnie proste i taniejące z każdym rokiem. Szkoda, że obie te własności samochodu, tak jak Ford T, należą już do historii.

Hummer H1
Lata produkcji: 1992-2006
Liczba egzemplarzy: 11 818

Kiedy patrzysz na Alfę Romeo Spider, a potem na Hummera, znów na Alfę i znów na Hummera, myślisz: „to nie mogło się wydarzyć”. Jednak wojskowy HMMWV, pozbawione elementarnej urody monstrum, nie tylko spodobało się cywilom, ale stało się jednym z najczęściej kopiowanych samochodów w historii. Błyskotliwą, acz krótką karierę przerwały rosnące ceny paliw i kryzys, który zmusił General Motors do pozbycia się marki Hummer. Nawet Schwarzenegger sprzedał swoją kolekcję, aby przypodobać się „zielonym”.

Jaguar E
Lata produkcji: 1961-75
Liczba egzemplarzy: 72 515

Miał być po prostu lepszy od poprzedników, a stał się sensacją. Konstruktorzy przelali na niego całe doświadczenie zgromadzone przy projektowaniu wcześniejszych modeli szosowych i wyścigowych. Stąd niezależne zawieszenie i aerodynamiczne nadwozie. Jak zawsze znaleźli się zrzędliwi zawistnicy, którzy nowego Jaguara nazywali „pułapką na panienki”. Lecz nie było ich wielu, a krzepiące słowa najwyższej aprobaty popłynęły z całkiem niespodziewanej strony. „Najpiękniejszy samochód, jaki kiedykolwiek powstał”, powiedział o typie E nie kto inny, a sam… Enzo Ferrari!

Lamborghini Countach
Lata produkcji: 1974-1990
Liczba egzemplarzy: 2042

Rąbniesz krzesłem w tort u cioci na imieninach, a nie zbliżysz się do granicy szoku, którą przekroczył Marcello Gandini, gdy po raz pierwszy pokazał Countacha. Nazwa tego modelu to zresztą słowo z piemonckiego dialektu, które można przetłumaczyć jako „o rany Julek!”, jeśli nie chcieć uciekać się do wulgaryzmów. „Lambo” wbiło się klinem w estetykę miłych ludzi zajętych wycieraniem spodeczków, a centralnie umieszczony silnik V12 dokonał reszty. Może i jest aroganckie i bezwstydne, ale w końcu za to lubimy Kmicica, czyż nie?

Lancia Stratos
Lata produkcji: 1972-74
Liczba egzemplarzy: 492

„Bo w tym cały jest ambaras, żeby… troje chciało na raz!” Nuccio Bertone starał się o kontrakt z Lancią, a Lancii zależało na silniku od Ferrari. Nadwozie Bertone czekało gotowe, ale Enzo nie chciał dać V6 używanego w Dino 246 GT. W końcu się zgodził i tak powstała Lancia Stratos. W połowie lat 70. trzy razy pod rząd zdobywała najwyższe podium w Rajdowych Mistrzostwach Świata oraz na mecie w Monte Carlo. W 1974 zwyciężyła w Targa Florio. Pomniejsze wygrane trudno zliczyć. Jeszcze długo potem Stratos był bohaterem męskich dyskusji i chłopięcych zabaw.

Land Rover serii I-III
Lata produkcji: 1948-85
Liczba egzemplarzy: 1 415 956

Miał słuchać ryku krów, a usłyszał ryk lwa. Był wzorowany na Jeepie. Dodatkowo wyposażono go w przystawkę odbioru mocy, jak traktor. Po kilku latach, gdy kraj podniesie się ze zniszczeń wojennych, zamierzano wycofać go z produkcji. Jednak przetrwał. Spotykany tam, gdzie wrony zawracają i diabeł mówi dobranoc. Samochód wszędobylskich badaczy, objuczonych sprzętem specjalistów i dżunglowych poszukiwaczy przygód stał się znany nie tylko dzięki własnościom terenowym, ale również dzięki długowieczności. Zawdzięczał ją łatwości napraw, a w mniejszej części niż można by sądzić – nadwoziu z poszyciem z aluminium.

Lotus 7
Lata produkcji: 1957-72
Liczba egzemplarzy: 2528

Tylko to, co niezbędne. Angielski roadster doprowadzony do ekstremum przez Colina Chapmana. Niższy, lżejszy i szybszy od innych aut, które są lekkie, niskie i szybkie. Wkładany jak spodnie, zażywany dla zdrowia. Ma coś z Robin Hooda. Aby uniknąć płacenia podatku, można było go zamówić w postaci zestawu do samodzielnego złożenia (ang. kit car). Oficjalną kontynuacją Lotusa Seven jest Caterham, ale powstaje mnóstwo innych kopii „Siódemki”. Niektórzy budują je samodzielnie od podstaw, co jest poniekąd hołdem składanym tradycji.

Mercedes 300 SL „Gullwing”
Lata produkcji: 1954-57
Liczba egzemplarzy: 1400

Mercedes zdobył renomę za pomocą zupełnie innych samochodów. Sportowy 300 SL jest widowiskowym pokazem możliwości konstruktorów ze Stuttgartu. W 1952 wygrał w Le Mans oraz w meksykańskim Carrera Panamericana. Większe zdumienie od sukcesów w wyścigach wywołały jego drzwi, unoszone jak skrzydła mewy (ang. gull wing). Projektanci nie mieli wyjścia. Lekka rama rurowa, na której wspierało się nadwozie, obejmowała szeroko boki auta. Na zwykłe drzwi nie było miejsca.

Mini
Lata produkcji: 1959-2000
Liczba egzemplarzy: 5 387 862

W Mini pokazywała się królowa Elżbieta II, Paul McCartney i Jaś Fasola. Pomysłowy, mały wóz, który wszystko ma tam, gdzie trzeba: napęd na przedzie, kabinę z tyłu, miejsce na kanapki i butelki na drzwiach, przynajmniej w pierwotnej wersji. Między innymi za niego konstruktor Alec Issigonis otrzymał tytuł szlachecki. Obok Big Bena i popołudniowej herbatki, Mini należy do najbardziej znanych symboli Wielkiej Brytanii.

Porsche 911
Lata produkcji: 1963-89
Liczba egzemplarzy: 261 178

Dajcie spokój! W poprzednim numerze jest cały artykuł o „dziewięćset jedenastce”! Jednak nie mogło jej tu zabraknąć. Nie tylko z powodu sylwetki, którą ludzie za 500 lat będą podziwiać jak my kolumny korynckie. Porsche to wspaniały przykład nauki na błędach i dążenia do doskonałości z podziwu godną konsekwencją. Zaświadcza również, że adrenalina i zdrowy rozsądek mogą działać w parze. Słynie nie tylko z osiągów, ale i użyteczności w zwykłe, szare dni.

VW Garbus
Lata produkcji: 1938-2003
Liczba egzemplarzy: 21 529 464

Samochód, którego spodziewaliście się pewnie od samego początku. Stworzony przez Ferdynanda Porsche, wykorzystany przez Adolfa Hitlera i uratowany przez majora Ivana Hirsta. Przewrotna lekcja historii i marketingu, aktor komediowy i maskotka hipisów jednocześnie. Auto rodzinne, taksówka i doniczka ogrodowa. Wóz o tysiącu wcieleń, oznajmiający swoją obecność chrapliwym głosem czterocylindrowego boksera.

Willys/Jeep
Lata produkcji: 1941-45
Liczba egzemplarzy: 639 235

To on „wygrał II wojnę światową”. Potem trafił na wystawę „Osiem Samochodów” do nowojorskiego Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Jego późniejszy wariant jest częścią stałej kolekcji galerii obok Jaguara E i Garbusa. W Willysie funkcja i forma stworzyły duet doskonały. Był pierwszą, masowo produkowaną terenówką i wzorcem dla wielu aut 4x4 na całym świecie. Pozwala uciec z objęć betonu i zbliżyć się do natury tak blisko, aż zaswędzi i zaboli.