Giniemy, bo jeździmy za szybko, coraz częściej po pijaku

Według Zespołu Profilaktyki i Analiz Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji w Warszawie w ubiegłym roku na polskich drogach doszło do 40 065 wypadków. To o 1233 więcej niż w 2010 roku. Zginęło w nich 4189 osób (o 282 osoby więcej w porównaniu z 2010 rokiem). Rannych zostało natomiast 49 501 osób (o 549 więcej niż w 2010 roku). Policjantom zgłoszono też 366 520 kolizji, o 49 555 mniej niż w 2010 roku.

W tym roku jest nieco bezpieczniej. Od stycznia do lipca na polskich drogach w 19 811 wypadkachzginęło 1805 osób, a 24 753 zostało rannych. Kolizji zanotowano 193 429. W tym samym okresie 2011 roku doszło do 21 540 wypadków, w których zginęły 2134 osoby a 27 045 zostało rannych. Policji zgłoszono też 206 072 kolizji.

Spośród wszystkich rodzajów wypadków drogowych, na pierwsze miejsce wysuwają się zdarzenia, które zakwalifikować można do kategorii „zderzenie pojazdów w ruchu". W 2011 roku było 19 698 takich wypadków, co stanowiło 49,2 proc. ogółu. Zginęło w nich 1658 osób (39,6 proc. wszystkich zabitych), a rannych zostało 27 277 osób (55,1 proc.). Kolejnym, najczęściej występującym rodzajem wypadku, było najechanie na pieszego - 10 936 przypadków (27,3 proc.). W ten sposób zginęły 1394 osoby (33,3 proc.), a 10 200 zostało rannych (20,6 proc.).

- Na drodze najczęściej zawodzi człowiek – tłumaczy Elżbieta Symon z Zespołu Profilaktyki i Analiz Biura Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji w Warszawie, autorka analizy wszystkich wypadków, do których doszło w ubiegłym roku na polskich drogach.

Z winy człowieka w ubiegłym roku doszło aż do 32 188 wypadków, co stanowi 80,3 proc wszystkich tego typu zdarzeń. Zginęło w nich 2841 osób, a 41 803 zostały ranne.

• niedostosowanie prędkości do warunków ruchu – 9179 wypadki, 
• nieprzestrzeganie pierwszeństwa przejazdu – 8572 wypadków, 
• nieprawidłowe zachowanie wobec pieszego (nieprawidłowe przejeżdżanie przejść dla pieszych oraz nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu) – 4515 wypadków.

Polacy wciąż jeżdżą więc za szybko. Przekonują o tym nie tylko policjanci, ale i fachowcy od bezpieczeństwa, a nawet psychologowie.

- Ostatnie badania przeprowadzone wśród europejskich kierowców pokazują, że w Europie Zachodniej, czyli tej bogatszej, samochód służy ludziom do bezpiecznego przemieszczania się z punktu A do punktu B. Traktują go jako narzędzie codziennego użytku, podchodzą do niego bez emocji - mówi dr Tomasz Grzyb ze Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej we Wrocławiu. - Większość Polaków wskazała natomiast na to, że auto służy im do czerpania przyjemności z jazdy. A ta w przypadku wielu kierowców rośnie wraz z prędkością.

Według dr Grzyba w naszym społeczeństwie pokutuje jeszczeprzekonanie, że samochód to produkt luksusowy, który decyduje o naszym prestiżu i pozycji społecznej.

- Rozumowanie wielu ludzi jest takie: jeśli mam szybkie i mocne auto, mogę zaszpanować przed sąsiadem, dziewczyną, przed innymi kierowcami na drodze - mówi psycholog. - Część z nas, kiedy wyprzedza, czuje się po prostu lepsza, bo zostawia innych w tyle, pokazując im, że to my mamy lepszy samochód. W ten sposób ludzie dowartościowują się. Niestety to myślenie niemądre, bo z czego tu być dumnym? Że narażamy siebie i innych ludzi na śmierć czy kalectwo?

Psychologowie przekonują też, że zbyt wielu z nas przekonanych jest o własnej nieomylności i powołują się na wyniki kolejnych badań.

- Kiedy w ankiecie zapytano, jak pan/pani jeździ, najczęściej padały odpowiedzi szybko, ale bezpiecznie - mówi Tomasz Grzyb. - A przecież jedno wyklucza drugie. Każde zwiększenie prędkości powoduje to, że jazda staje się mniej bezpieczna. Tu działają prawa fizyki. Z im większą prędkością samochód uderza w drzewo, latarnię, czy inne auto, mniejsze są szanse na przeżycie jadących w nim ludzi. Wraz z zwiększaniem prędkości wydłuża się droga hamowania, mamy też mniej czasu na reakcję w podbramkowych sytuacjach itd.

Według danych Komendy Głównej Policji, najwięcej wypadków spowodowali mężczyźni - 75,7 proc.
- Tu działa prawo wielkich liczb. Zdecydowana większość kierowców to mężczyźni, dlatego oni powodują więcej wypadków – mówi Marek Konkolewski z Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Głównej Policji w Warszawie. – Ale trzeba też przyznać, że kobiety jeżdżą ostrożniej, rzadziej przekraczają też prędkość i nie tak często jak panowie wsiadają za kierownicę na podwójnym gazie.

Wśród sprawców wypadków samochodowych dominowali kierowcy w wieku od 25 do 39 lat. Spowodowali oni 10 928 wypadków drogowych (34 proc.), zginęło w nich 946 osób, a 14 186 osób zostało rannych. Niemało wypadków spowodowali też kierujący w wieku 18-24 lat – 7261 (22,6 proc.), zginęły w nich 754 osoby, a 10 242 zostały ranne. Przyczyną aż 42 proc. z nich (62 proc. zabitych), było niedostosowanie prędkości do warunków jazdy.

- Najmłodszych kierowców cechuje brak doświadczenia i umiejętności w kierowaniu pojazdami oraz duża skłonność do brawury i ryzyka – podkreśla Jan Brzęczkowski, instruktor nauki jazdy z Opola. - Z kolei w grupie wiekowej 25-39 lat najwięcej jest czynnych kierowców, takich którzy przejeżdżają najwięcej kilometrów, więc i prawdopodobieństwo, że spowodują oni wypadek jest większe.

Eksperci nie mają też wątpliwości, że w Polsce zawodzi szkolenie kierowców. Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że alarmująco niski jest poziom zdawalności egzaminów na prawo jazdy. W latach 2009-2010 nie brakowało ośrodków, w których egzamin praktyczny za pierwszym podejściem zdawało tylko 25 proc. kursantów. Od 2006 r. odsetek kursantów, którym w danym roku udało się zdać egzamin na prawo jazdy, ani razu nie przekroczył w Polsce 33 proc. Ale i zaliczenie egzaminu nie sprawia, że stajemy się dobrymi kierowcami.

- W ciągu trzydziestu godzin kursu praktycznego nauki jazdy, gdy sporą jego cześć spędzamy na placu manewrowym ucząc się parkować, nie zdobędziemy doświadczenia – mówi Paweł Dytko, kierowca rajdowy i wyścigowy, specjalista od bezpieczeństwa na drodze. – Żeby tak się stało, trzeba przejechać kilkadziesiąt tysięcy kilometrów.

Dytko zwraca też uwagę, że konieczne jest wprowadzenie obowiązku zaliczania kursów na specjalnych torach, gdzie można nauczyć się wychodzenia z poślizgu, zobaczyć jak samochód reaguje na śliskiej nawierzchni itp.

- Od nowego roku takim obowiązkiem będą objęci świeżo upieczeni kierowcy, to dobrze - mówi Paweł Dytko. - Z drugiej strony każdy kierowca powinien raz na jakiś czas pojechać na taki tor i sprawdzić swoje umiejętności.

Na podstawie kontroli infrastruktury przeprowadzonej w latach 2000-2010, Najwyższa Izba Kontroli stworzyła listę najważniejszych przyczyn braku bezpieczeństwa na polskich drogach. Na pierwszym miejscu jest stan dróg. Na co drugim kilometrze dróg publicznych powstały koleiny powyżej 2 cm głębokości, na co czwartym - powyżej 3 cm.

W innych krajach Unii Europejskiej takie jezdnie ze względu na bezpieczeństwo kierowców wyłączane są z użytkowania. W Polsce spowodowałoby to jednak zamknięcie niemal połowy dróg. Dlatego na szosach z koleinami ustawia się jedynie ograniczenia prędkości. Dodatkowo zły system opłat za korzystanie z autostrad przez samochody ciężarowe powoduje, że kierowcy najcięższych pojazdów chętnie korzystają z innych dróg, niszcząc je. Według NIK-u mamy też za mało autostrad i dróg ekspresowych, a ich budowy, mimo unijnych dotacji, idą wolno. 

- Nasze drogi są fatalne, ale to nie one mają największy wpływ na liczbę wypadków – podkreśla tymczasem Dariusz Bernacki z Wydziału Ruchu Drogowego Komendy Wojewódzkiej Policji w Opolu. – Jeśli droga jest dziurawa, to jadąc po niej musimy dostosować naszą prędkość do stanu jej nawierzchni. I dalej, jeśli jest jednojezdniowa, to wyprzedzanie na niej też regulują przepisy ruchu drogowego. Trzeba się do nich stosować, a nie wyprzedzać na trzeciego, na podwójnej ciągłej, czy na wzniesieniach. Za kierownicą trzeba po prostu myśleć, a nie zasłaniać się złym stanem jezdni. 

Kolejną grupą sprawców wypadków drogowych byli piesi. W 2011 roku spowodowali oni 4377 wypadków, to prawie 11 proc. wszystkich tego typu zdarzeń. Zginęły w nich 754 osoby (18 proc ogółu zabitych), a obrażenia ciała odniosło 3718 osób (7,5 proc. ogółu).

Najczęstsze błędy pieszych

• wejście na jezdnię bezpośrednio przed nadjeżdżający pojazd – 2493 wypadki, 
• przekraczanie jezdni w miejscu niedozwolonym – 498 wypadki, 
• wejście na jezdnię zza pojazdu lub przeszkody – 483 wypadki, 
• wejście na jezdnię na czerwonym świetle – 393 wypadki.

Najwięcej wypadków piesi spowodowali w grudniu (642 wypadki, 136 zabitych i 512 rannych) i październiku (439 wypadków, 71 zabitych, 380 rannych).

- Przyczyniły się do tego z pewnością warunki atmosferyczne panujące w tym okresie i szybko zapadający zmierzch. Piesi są wówczas mniej widoczni, co w połączeniu z brakiem ostrożności kierowców, ale i pieszych doprowadza do tragedii – wyjaśnia Janusz Popiel, prezes Stowarzyszenia Pomocy Poszkodowanym w Wypadkach i Kolizjach Drogowych Alter Ego.

Najmniej liczną grupą sprawców wypadków są pasażerowie. W 2011 roku spowodowali oni 105 wypadków, w których 4 osoby zginęły, a 105 zostało rannych. Z kolei wypadków spowodowanych stanem technicznym samochodów było w ubiegłym roku zaledwie 80 (0,19 proc. wszystkich). Zginęło w nich 5 osób, a 97 zostało rannych. Najwięcej z powodu niesprawnego oświetlenia (53,8 proc.) oraz układu hamulcowego (22,5 proc.).

W 2011 roku nietrzeźwi kierowcy spowodowali w całej Polsce 3893 wypadków, to 9,7 proc. wszystkich tego typu zdarzeń. Zginęło w nich 450 osób (10,7 proc.), a rannych zostało 4820 osób (9,7 proc.). Dla porównania w 2010 roku było aż o 262 mniej takich wypadków.

Lato i jesień najmniej bezpieczne

W 2011 roku najwięcej wypadków miało miejsce w czerwcu (9,9 proc.), we wrześniu (9,8) i w sierpniu (9,7). Natomiast najwięcej osób zginęło w grudniu (10,8 proc.). Duża liczba wypadków w miesiącach letnich spowodowana jest zwiększonym natężeniem ruchu związanym z okresem wakacyjnym. Zwiększona liczba wypadków w miesiącach jesiennych jest zjawiskiem obserwowanym od kilku lat.

W okresie tym pogarszają się warunki atmosferyczne oraz warunki drogowe, wcześnie zapada zmrok. Dochodzi przede wszystkim do potrąceń pieszych. Zimą odnotowano znaczne zmniejszenie liczby wypadków i ich ofiar.

- Kierowcy są świadomi trudnych warunków na drodze i jeżdżą ostrożniej – mówi Marek Konkolewski z wydziału ruchu drogowego KGP w Warszawie.

Natomiast dokonując podziału wypadków na dni tygodnia, najwięcej zdarzeń odnotowano w piątki (16,6 proc.). Najwięcej osób (16,3 proc.) zginęło w soboty (średnio w co dziewiątym wypadku ginął człowiek, w piątki w co dziesiątym). Zarówno w 2011 roku, jak i w latach poprzednich największe nasilenie wypadków występowało w godz. 14.00-19.00, czyli w okresie bardzo dużego natężenia ruchu, związanego z powrotami z pracy. Na drugim biegunie były godziny 24.00-5.00. W tym czasie również najmniej osób zostało rannych oraz poniosło śmierć.

Sławomir Draguła