Dział: Nauka, Badania - Zmęczenie kierowcy przyczyną wypadku drogowego

Dział: Nauka, Badania
Patronat: ITS

Nasze zmęczenie nie pozostaje bez wpływu na nas samych i otoczenie. Dowodzą tego policyjne statystyki, z których wynika, że w 2010 roku, w wyniku zmęczenia lub zaśnięcia za kierownicą, doszło do 505 wypadków, w których zginęło 78 osób, a 780 osób zostało rannych. Dla porównania, w 2011 roku, z tych samych przyczyn wydarzyły się aż 586 wypadki. Bilans za ubiegły rok to 117 osób zabitych i 877 rannych.

Zmęczenie na różne sposoby
Oceniając zagrożenie w ruchu drogowym i biorąc pod uwagę wyłącznie statystykę policyjną, można mówić o zjawisku marginalnym. Rzecz w tym, że zmęczenie nie jest bezpośrednią przyczyną wypadku. Powoduje określone zaburzenia funkcjonowania i to najczęściej one prowadzą do tego, że kierowca nie zachowuje należytej ostrożności.
Jakie zatem zaburzenia funkcjonowania kierowcy spowodowane są zmęczeniem? Przede wszystkim wyróżnia się:

• zmęczenie sensoryczne, odnoszące się do obniżonej reaktywności narządu zmysłu, następującej po przedłużonej

ekspozycji i stymulacji;

• zmęczenie neuronowe, które jest podwyższonym progiem włókien nerwowych, będącym konsekwencją uprzedniej aktywności neuronowej;
• zmęczenie mięśniowe odnosi się do obniżonej zdolności tkanki mięśniowej do kurczenia się z powodu wytworzenia metabolicznych „odpadów’, jak kwas mlekowy;
• zmęczenie emocjonalne oznacza ogólne pogorszenie stanu psychicznego, wynikające z nadmiernych konfliktów, frustracji, lęków itp.,
• zmęczenie umysłowe odnosi się do znużenia poznawczego wynikającego zarówno z przedłużonego wysiłku umysłowego, jak i nudy.

Pamiętajmy, że zmęczenie jest zjawiskiem normalnym (fizjologicznym), a nie chorobowym. Każda czynność powtarzana długo męczy, szczególnie monotonna jazda autem. Odpoczynek przywraca poprzednią zdolność do wykonywania danych czynności, choć może być także zjawiskiem patologicznym. Na ten aspekt zwróciła uwagę w 1993 roku Światowa Organizacja Zdrowia, wpisując na listę chorób cywilizacyjnych „Zespół Przewlekłego Zmęczenia”, w skrócie CFS.

Mniejsza aktywność ruchowa
Czym jest CFS? Otóż Syndrom Chronicznego Zmęczenia określa się, jako „uporczywe i nawracające zmęczenie utrzymujące się przez co najmniej 6 miesięcy, przy tym nie ustępujące pod wpływem wypoczynku i znacząco ograniczające codzienną aktywność.” - Poczucia zmęczenia nie sposób wyjaśnić warunkami fizycznymi czy psychicznymi, mówi dr Ewa Tokarczyk, psycholog z Instytutu Transportu Samochodowego. CFS ma ściśle określony początek w czasie i powoduje zmniejszenie dziennej aktywności ruchowej o ponad 50%.

Aby zmęczenie można było zaklasyfikować, jako chroniczne muszą mu ponadto towarzyszyć co najmniej cztery z poniżej wymienionych objawów:

• nienaturalnie nasilone zmęczenia po wysiłku
• zaburzenia pamięci lub /i koncentracji uwagi
• nie dający odpoczynku sen
• bóle głowy
• bóle mięśni
• bóle stawów
• bóle gardła
• nadwrażliwość węzłów chłonnych
• pogłębiające się poczucie przygnębienia i apatii
• niechęć do wstawania z łóżka
• bezsenność.

Jak wyciśnięta cytryna
W badaniach prowadzonych w Wielkiej Brytanii oceniono, że CFS występuje u jednej osoby na 1000 w całym społeczeństwie. Inne statystyki mówią o liczbie 3 na 1000 osób. Pozostałe źródła podają, że CFS dotyka aż ok. 1% populacji ludzi. Można znaleźć też informacje, które wskazują że Zespół Przewlekłego Zmęczenia występuje u około 17 milionów ludzi na całym świecie.

Nie ma wiedzy, ile jest w tej liczbie osób kierujących pojazdami. Wiadomo natomiast, że w grupie najwyższego ryzyka znajdują się osoby w przedziale 20 - 40 lat, w tym kobiety, osoby „wypalone” zawodowo, osoby na stanowiskach kierowniczych, osoby z tzw. zespołem „wyciśniętej cytryny” (wyczerpane siły psychofizyczne organizmu spowodowane nadmiarem obowiązków), osoby pracujące powyżej 12 godzin w ciągu doby oraz osoby biorące na siebie zbyt wiele obowiązków w zbyt krótkim czasie.

dr Ewa Tokarczyk - Zakład Psychologii Transportu i Fizjologii ITS
Brytyjscy eksperci porównywali skuteczność różnych metod leczenia zmęczenia u 641 osób: behawioralnej terapii kognitywnej (która zmienia sposób myślenia i działania), terapii ćwiczeniowej ze stopniowo rosnącą liczbą ćwiczeń, terapii polegającej na takim planowaniu aktywności, by uniknąć zmęczenia. Najlepsze wyniki dały dwie pierwsze metody. Behawioralna terapia kognitywna pozwoliła 30% pacjentów powrócić do normalnego poziomu zmęczenia i aktywności fizycznej, natomiast ograniczanie wysiłku niemal nie działało.

Zmęczenie jest zjawiskiem normalnym (fizjologicznym), a nie chorobowym. Każda czynność powtarzana długo męczy, szczególnie monotonna jazda autem. Odpoczynek przywraca poprzednią zdolność do wykonywania danych czynności, choć może być także zjawiskiem patologicznym.